Mechanizm i skutki
Nurek pod wodą oddycha pod ciśnieniem wyższym niż na powierzchni (na każde 10 m ciśnienie wzrasta o ~1 atm, czyli na głębokości 30 m wynosi ~4 atm). Podczas zanurzania w wodzie maleje objętość powietrza w zatokach przynosowych, uchu środkowym i płucach, a rośnie ilość tlenu i azotu rozpuszczonego w tkankach. Następstwa zbyt szybkiego wynurzenia:
1) uraz ciśnieniowy (barotrauma) – spowodowany gwałtownym wzrostem objętości powietrza w płucach (wskutek zatrzymania oddechu, a najczęściej jego wstrzymania w wyniku paniki), a także uchu środkowym i zatokach przynosowych (jeśli dojdzie do zatkania ich połączeń z jamą nosowo-gardłową). Uszkodzenie pęcherzyków płucnych następuje najczęściej podczas szybkiego wynurzania z małej głębokości (do 10 m). Pierwsze objawy (zwykle w ciągu 30 min od wynurzenia): kaszel, krwista plwocina, przyśpieszony oddech, ból w klatce piersiowej nasilający się podczas oddychania, duszność i sinica, rzadziej tętnicze zatory powietrzne w krążeniu mózgowym lub wieńcowym, odma (niekiedy prężna).
2) choroba dekompresyjna (kesonowa) – pojawienie się we krwi i tkankach pęcherzyków gazu (azotu) po wynurzeniu z dużych głębokości (zwykle >20 m). Objawy (najczęściej do 3 h od wynurzenia, nasilone przez podróż samolotem wskutek zmniejszonego ciśnienia w kabinie): łagodne – świąd i zaczerwienienie skóry, ból mięśni i ścięgien w okolicy dużych stawów; ciężkie – spowodowane obecnością pęcherzyków gazu w naczyniach krwionośnych (zatorowość płucna) i OUN (zwykle rdzeń kręgowy).
Postępowanie na miejscu zdarzenia
1. Wyciągnij nurka z wody.
2. Oceń stan nurka (wg schematu ABCD), w razie potrzeby rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową.
3. Powiadom system pomocy doraźnej (przekazując informację o wypadku nurkowym)
4. Jak najszybciej rozpocznij tlenoterapię, z zastosowaniem możliwie największego stężenia tlenu.
5. Od ofiary lub świadków zbierz wywiad obejmujący: dolegliwości występujące podczas wypadku (jeśli były zgłaszane), moment ich wystąpienia (albo moment utraty przytomności) – podczas zanurzenia czy wynurzenia albo po nurkowaniu, liczbę nurkowań w ciągu ostatnich dni, głębokość i czas nurkowania, informacje o możliwych przyczynach wypadku nurkowego (np. choroby przewlekłe, awaria sprzętu), rodzaj stosowanej mieszaniny oddechowej (do nurkowania rekreacyjnego bywa używana mieszanina powietrza i tlenu, tzw. nitrox).
Postępowanie w karetce i szpitalu
1. Kontynuuj tlenoterapię wysokoprocentową ułatwiającą eliminację pęcherzyków gazu, a w razie potrzeby stosuj wentylację mechaniczną.
2. Pacjenta z ciężkimi objawami choroby dekompresyjnej lub urazu ciśnieniowego płuc skieruj na rekompresję leczniczą w komorze ciśnieniowej.
Krajowy Ośrodek Medycyny Hiperbarycznej znajduje się w Gdyni, telefon alarmowy czynny całą dobę 58 622 51 63 (tam informacja o innych czynnych ośrodkach). Konieczny bywa transport lotniczy (dyspozytornia krajowa tel. 22 56 81 999 i 22 56 81 998).
Razem z nurkiem należy dostarczyć jego sprzęt, tj. butle, automat oddechowy, manometr i głębokościomierz lub komputer nurkowy.