Kamica ślinianek
Kamica ślinianek (Sialolithiasis) jest chorobą, w przebiegu której dochodzi do powstania pojedynczych lub mnogich kamieni w strukturach gruczołów ślinowych. Jest to obecnie najczęstsze schorzeniem tych narządów. Kamienie mogą pojawiać się zarówno w miąższu, jak i w przewodach wyprowadzających gruczołów ślinowych. U człowieka występują trzy parzyste gruczoły ślinowe: są to ślinianki przyuszne , podjęzykowe i podżuchwowe. Gruczoły te są rozmieszczone symetrycznie i wydzielają ślinę do jamy ustnej. Kamienie gruczołów ślinowych zbudowane są głównie z substancji organicznych z fosforanów lub węglanu wapnia. Najczęściej do 80% przypadków zmiany zlokalizowane są w przewodzie wyprowadzającym ślinianki podżuchwowej. Drugim miejscem powstawania kamieni jest ślinianka przyuszna ok 15% przypadków. Jest to druga co do częstości po śwince choroba ślinianek i stanowi około jednej trzeciej wszystkich przypadków.
Przyczyna powstawania kamieni ślinowych nie jest dokładnie poznana. Są to najprawdopodobniej zaburzenia wydzielania elektrolitów ślinowych. Zwiększona lepkość śliny prowadzi do czopowania przez śluz przewodów wyprowadzających, co nasila zaburzenia wydzielania. Powstają grudki zasychającej wydzieliny będące organicznym zawiązkiem kamienia wokół którego odkładają się w kształcie „pierścieni cebuli” kolejne warstwy. Czynnikami predysponującymi do rozwoju kamicy są zwężenie lub zdwojenie przewodów odprowadzających, które powoduje zastój śliny. Może także dochodzić do zaburzenia składu samej śliny: zwiększone stężenie wapnia, gęstość, zaburzenia pH spowodowane infekcją jamy ustnej. Innymi przyczynami kamicy są odwodnienie, przewlekłe choroby zapalne gruczołów ślinowych, zespół Sjogrena, i zwiększone stężenie wapnia w surowicy krwi. Schorzenie dotyka najczęściej osoby pomiędzy 40. a 80. rokiem życia. Mężczyźni zapadają na nie dwukrotnie częściej niż kobiety.
Rozpoznanie Kamień jest wyczuwalny palpacyjnie w dnie jamy ustnej lub na policzku. Pacjent skarży się na pojawiające się głównie po posiłkach nawracające obrzęki gruczołu ślinowego, prowadzące do stanu zapalnego i dolegliwości bólowych. Zmiany najcześciej są jednostronne. W badaniu uwagę zwraca znaczny obrzęk ślinianki, zwiększona spoistość i twardość badanego gruczołu, której zazwyczaj towarzyszy bolesność dotykowa. Ujście przewodu wyprowadzającego może być zaczerwienione i nie wydobywa się z niego ślina. Czasem, szczególnie w przypadku ślinianki podżuchwowej, może być widoczne poszerzenie przewodu, a w nim kamień. W przypadku wtórnego zakażenia bakteryjnego z ujścia może wydobywać się ropna wydzielina, a okoliczne węzły chłonne ulegają powiększeniu.
Badaniem obrazowym z wyboru jest badanie ultrasonograficzne USG. Można również wykonać badanie sialograficzne – obrazowanie systemu przewodów wyprowadzających z użyciem kontrastu – obecnie rzadko wykonywane. inne metody to tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Najczęściej stosowana ultrasonografia pozwala na zlokalizowanie kamieni, oraz na ocenę miąższu ślinianki. Należy jednakże pamiętać, że bardzo małe kamienie mogą nie być widoczne w USG. W takim przypadku pozostaje diagnostyczna endoskopia przewodów wyprowadzających gruczołów ślinowych -sialendoskopia diagnostyczna.
Leczenie kamicy ślinianek można podzielić na zachowawcze i chirurgiczne. Leczenie zachowawcze polega na stosowana leków pobudzających wydzielanie śliny, masowaniu gruczołów ślinowych mającym na celu samoistne wydalenie kamienia. Leki przeciwzapalne i antybiotyki stosuje się przy współistniejącym zapaleniu gruczołu.
Lecznicze zachowawcze nie zawsze jest skuteczne i konieczna staje się interwencja chirurgiczna. U chorych u których kamień wyczuwalny jest w odcinku przed brodawką lub poza ślinianką wskazane jest nacięcie brodawki. Kamień usuwa się przez rozcięcie przewodu na zgłębniku i usunięcie kamienia co przynosi natychmiastową ulgę dla pacjenta. Jeżeli powtarzające się napady kamicy prowadzą do przewlekłego stanu zapalnego miąższu gruczołu ślinowego zmienioną chorobowo śliniankę należy usunąć w całości co wiąże się z ryzykiem powikłań takich jak uszkodzenia nerwów twarzowego w przypadku ślinianki przyusznej lub językowego i podjęzykowego w okolicy dna jamy ustnej. I
nnym sposobem leczenia kamicy ślinowej jest litotrypsja czyli kruszenie kamieni metodą zewnątrzśliniankową lub wewnątrzprzewodową. Pierwsza z wymienionych jest metodą podobną do usuwania kamieni moczowych w urologii z wykorzystaniem fal ultradźwiękowych do rozkruszania złogów wewnątrz gruczołu, a następnie ich ewakuacji z przewodu wyprowadzającego. Zabieg trwa do 25 min, jest niemal całkowicie bezbolesny, nie wymaga znieczulenia i nie pozostawia żadnych widocznych blizn. Złogi ślinowe są rozkruszane stopniowo w trakcie kilku sesji zabiegowych. Jenak w przypadku tej metody istnieje ryzyko uszkodzenia miąższu ślinianki i struktur sąsiednich.
Drugą metodą jest wewnątrzprzewodowe rozkruszanie kamieni ślinowych z wykorzystaniem lasera wkładanego przez endoskop do przewodu wyprowadzającego do poziomu miejsca w którym zlokalizowany jest złóg. Krótkie impulsy światła laserowego powodują fragmentację kamienia i rozdrobnienie złogu, usuwanego samoistnie lub za pomocą narzędzi sialoendoskopowych.
Sialendoskopia